Yakutlar ve Yakutça
Türk Dili ve Edebiyat Bilgi Bankası

Günümüz Türk Dilleri: Yakutlar ve Yakutça

Yakutlar ve Yakutça

Moğol istilasının ardından, daha 14. yüzyılda bugünkü yurtları olan Kuzey Sibirya’daki Yakutistan’a çekilen Yakutlar, Çağatay yazı dilini hiç kullanmamışlar, dilleri de Çuvaşça gibi çok farklı bir yönde gelişmiştir.

Yakut Özerk Cumhuriyeti 1922’de kurulmuştur. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra Yakut adı yerine, Yakutların kendilerine verdikleri Saha adı benimsenmiş ve ülke de Saha Sire (Saha Yeri) olarak adlandırılmıştır (Özkan tarihsiz: 221). Saha Sire dışında Rusya’nın Magadan Bölgesi ile Sahalin Adası’nda Yakut toplulukları yaşamaktadır. 2000 sayımına göre Yakutların nüfusu 458 bindir (Özkan tarihsiz: 222).

Sovyet Devrimi’nden sonra yazı dili olan Yakutça, Kiril harfleri ile yazılan ikinci Türk dilidir. Yakutçanın Kiril harfleriyle yazılmasına 17. yüzyılda Rus
misyonerleri ile başlanmışsa da Kiril harfli ilk Yakut alfabesi 1819’da, ikincisi de 1851’de düzenlenmiştir.

Yakutlar hâlâ bu alfabeyi kullanmaktadır. Eski Türkçe söz içi ve söz sonu d ünsüzünü t’ye (adak “ayak”>atah, tod- “doymak”>tot-), söz başı y- ünsüzünü de s’ye değiştirmesiyle (ya:z “ilkbahar”>sa:s) diğer Türk dillerinin tümünden ayrılan Yakutçanın bir diğer eskicil özelliği Ana Türkçedeki
birincil uzun ünlüleri koruması ya da ikizleştirmesidir: a:t>a:t “ad”, be:ş>bies “beş”. Yakutça söz varlığının yarısını Moğolca sözcükler oluşturur.

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir